Ustawa nakłada na wszystkich obowiązek udziału w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 (NSP 2021). Uporczywa odmowa grozi karą grzywny w wysokości nawet do 5 tys. złotych. Już trwają przygotowania pierwszych wniosków do sądu.

Mimo zbliżającego się półmetka NSP 2021 wielu mieszkańców nie wypełniło jeszcze obowiązku spisowego. Tłumaczenia są z reguły podobne : „brakuje mi czasu”, „zrobię to we wrześniu” lub „poczekam na rachmistrza”. Ryzyko jest jednak takie, że w końcu można zapomnieć o tym obowiązku. Z tym wiążą się określone konsekwencje.

Obowiązek spisowy jest zapisany w ustawie o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. (art. 3). Zgodnie zaś z ustawą o statystyce publicznej „Kto wbrew obowiązkowi odmawia wykonania obowiązku statystycznego albo udzielenia informacji w spisie powszechnym lub innym badaniu statystycznym, podlega grzywnie” (art. 57). Jej wysokość jest określona w Kodeksie wykroczeń: „Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 złotych” (art. 24).

Z osobami, które nie spisały się przez Internet lub telefon, skontaktuje się rachmistrz spisowy. Jeśli w trakcie rozmowy z rachmistrzem ktoś będzie na różne sposoby unikać udziału w spisie, jest to równoznaczne z odmową, co może skutkować przekazaniem do organów ścigania zawiadomienia o niedopełnieniu obowiązku ustawowego i wszczęciem postępowania. Podstawą do takiego działania jest zapis z art. 17a ustawy narodowym spisie powszechnym: „Osoba fizyczna objęta spisem powszechnym nie może odmówić przekazania danych w ramach spisu powszechnego z zastosowaniem metody wywiadu bezpośredniego lub metody wywiadu telefonicznego”.

Można uniknąć grzywny, spisując się w dowolny sposób – najlepiej od razu przez Internet na stronie spis.gov.pl, w punkcie spisowym w Urzędzie Gminy lub przez infolinię spisową pod numerem 22 279 99 99. Warto też nie odmawiać rozmowy z rachmistrzem. Gdy zadzwoni, a na wyświetlaczu telefonu pojawi się numer 22 828 88 88 lub numer infolinii spisowej. Rachmistrz chce pomóc w spisie! Można z nim ustalić inny możliwie szybki termin rozmowy. W przypadku odmowy rachmistrz ma obowiązek przygotować specjalną notatkę urzędową. Na tej podstawie będą kierowane do sądu wnioski o ukaranie. Niestety jest już kilka przypadków wszczęcia takiej procedury. Czy warto ryzykować konieczność wizyt w sądzie, składania zeznań i płacenia wysokiej grzywny?